شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: هفته گذشته نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در بیانیهای در پارلمان این کشور از قصد کشورش برای خروج از پیمان امنیت دسته جمعی متشکل از چندین کشور شوروی سابق به رهبری روسیه خبر داد، هرچند زمان دقیق این اقدام هنوز مشخص نشده است.
علی خوانساری – پژوهشگر مسائل بینالملل
سازمان پیمان امنیت جمعی(CSTO) در سال 2002 توسط شش کشور روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان تاسیس شد؛ طبق ماده 4 این معاهده، اعضای این سازمان، حمله به یک کشور را حمله به همه تلقی خواهند کرد. اما پس از وقوع درگیری و جنگ بین ارمنستان و آذربایجان، اعضای این سازمان هیچ واکنشی برای دفاع از ارمنستان نشان ندادند و این امر سرآغاز اختلافات جدی ارمنستان با این سازمان و مشخصا تاثیرگذارترین کشور عضو آن، روسیه بود.
ارمنستان و سازمان پیمان امنیت جمعی
نگرش ارمنستان نسبت به سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادش با روسیه از زمان جنگ با آذربایجان در پاییز2020 و بهویژه پس از یک دور کوتاه نبرد در سپتامبر 2022، زمانی که اهدافی در ارمنستان مورد حمله قرارگرفتند، به صراحت آشکارا و انتقادی بوده است؛ زیرا اعضای این سازمان به ارمنستان کمک نکردند. از این رو، ارمنستان عملا فعالیتهای خود را در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی به حالت تعلیق درآورده است. به عنوان مثال، این کشور از مشارکت در تامین بودجه سازمان خودداری کرده و از شرکت در تمرینات نظامی اعضای آن سر باز زده است، اگرچه تاکنون به دلیل ملاحظات مشخصی همچون دریافت تسلیحات روسی با قیمت پایینتر، عضویت خود را در این سازمان لغو نکرده است.
مهمترین و سادهترین دلیل نگرانی ارمنستان از اعلام قصد این کشور برای خروج از این سازمان، نگرانیهای امنیتی و برطرف نشدن انتظاراتش توسط این سازمان و اعضای آن، خصوصا روسیه است.
دلیل دیگر را میتوان تلاش دولت پاشینیان برای تغییر در سیاست خارجی خود عنوان کرد. چرخش به غرب، اکنون در سیاست خارجی ارمنستان سرعت بیشتری به خود گرفته است و مقامات ایروان در تلاش هستند با همکاری اقتصادی و مشارکت امنیتی با کشورهای غربی قدرت خود را افزایش دهند. به عنوان بخشی از این تغییر سیاست خارجی، نشست بیسابقهای در قالب ارمنستان-اتحادیه اروپا- آمریکا در 5 آوریل در بروکسل برگزار شد که در آن ارمنستان علاقه خود را برای پیوستن به اتحادیه اروپا اعلام کرد.
تبعات خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی
در ابتدا خروج احتمالی ارمنستان از این سازمان یک شکست مهم ژئوپلیتیکی برای روسیه تلقی خواهد شد که میتواند به شکل غیرمستقیم موقعیت این کشور را در مناطق دیگر تضعیف کند؛ این امر به همه کشورها نشان خواهد داد که رقبای غربی روسیه (اتحادیه اروپا و آمریکا) متحدان سنتی روسیه را به خود جذب کرده و در آینده از ارمنستان علیه این کشور استفاده خواهند کرد. البته ارمنستان نمیتواند مطمئن باشد که کشورهای غربی مورد علاقهاش (فرانسه و آمریکا) دخالت بیشتری در منطقه داشته باشند، مطابق میل ایروان عمل کرده و به افزایش قدرت سیاسی و نظامیاش کمک کنند.
واکنش روسیه به خروج احتمالی ارمنستان میتواند ضربه سنگینی به اقتصاد و بازار این کشور وارد کند. مسکو مهمترین شریک تجاری ایروان بوده و علاوهبر آن اولین تامین کننده گاز طبیعی این کشور است؛ بنابراین هر واکنشی از سمت روسیه برای اقتصاد ارمنستان خطرناک محسوب میشود.
علاوهبراین، خروج احتمالی ارمنستان و نزدیک شدن بیش از حد آن به کشورهای غربی و آمریکا باعث حساسیت سایر کشورهای منطقه خواهد شد و روابط این کشور با کشورهای منطقه را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
سخن پایانی
اگرچه ارمنستان اعلام کرده که قصد دارد از سازمان امنیت جمعی خارج شود، اما هنوز مشخص نیست که آمادگی تبعات آن را داشته باشد. بنابراین زمان مشخص میکند که سخنان نخست وزیر این کشور مانور سیاسی برای کسب حمایت بیشتر کشورهای غربی و جلب توجه روسیه به نیازهای ارمنستان بوده یا او واقعا چنین قصدی دارد.
0 Comments